پتوز پلک و همه چیز درباره آن

پتوز پلک (Ptosis) به افتادگی غیرطبیعی پلک فوقانی گفته می‌شود که می‌تواند یک یا هر دو پلک را تحت تأثیر قرار دهد. این اختلال ممکن است مادرزادی باشد یا در طول زندگی به‌ صورت اکتسابی ایجاد شود. پتوز به دلیل ضعف عضله بالابرنده پلک (عضله لواتور) یا آسیب به اعصابی که این عضله را کنترل می‌کنند، رخ می‌دهد. این عارضه می‌تواند جزئی باشد و فقط کمی از میدان دید را بپوشاند یا در موارد شدیدتر، به‌ طور کامل جلوی دید فرد را بگیرد.

در ادامه این مطلب تمامی نکات در این باره معرفی شده است. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا از کاملترین اطلاعات بهره مند شوید.

پتوز پلک چیست؟

پتوز پلک (Ptosis) به افتادگی غیرطبیعی پلک فوقانی چشم گفته می‌شود. در این حالت، پلک به‌ طور غیرعادی پایین می‌آید و ممکن است بخشی از مردمک را بپوشاند، که می‌تواند منجر به مشکلات بینایی شود. پتوز به دلیل ضعف یا فلج عضله لواتور، که مسئول بلند کردن پلک فوقانی است، یا آسیب به عصب‌هایی که این عضله را کنترل می‌کنند، رخ می‌دهد.

این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:

پتوز مادرزادی:

به دلیل عدم رشد کامل عضله لواتور در دوران جنینی ایجاد می‌شود.

پتوز اکتسابی:

معمولاً با افزایش سن، به دلیل کشیدگی یا ضعف عضله لواتور، یا در اثر آسیب‌دیدگی و بیماری‌های عصبی-عضلانی رخ می‌دهد.

پتوز نورولوژیک:

به دلیل آسیب به اعصاب مرتبط با عملکرد عضله پلک، مانند عصب سوم مغزی (عصب حرکتی چشمی).

پتوز می‌تواند خفیف باشد و تنها تأثیر جزئی بر بینایی داشته باشد، یا شدید باشد و بینایی فرد را به‌ طور قابل توجهی محدود کند. در موارد شدید، نیاز به جراحی پلک است.

چه عواملی باعث ایجاد پتوز پلک می‌شوند؟

عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد پتوز پلک شوند، از جمله:

1. پتوز مادرزادی: در اثر عدم رشد مناسب عضله لواتور در دوران جنینی رخ می‌دهد.
2. افزایش سن: با افزایش سن، عضله لواتور ممکن است ضعیف یا کشیده شود، که منجر به افتادگی پلک می‌گردد.
3. آسیب‌دیدگی یا ضربه: آسیب به پلک یا عضلات و اعصاب مرتبط می‌تواند باعث پتوز شود.
4. بیماری‌های عصبی-عضلانی: مانند میاستنی گراویس که با ضعف عضلات بدن از جمله عضله لواتور همراه است.
5. بیماری‌های عصبی: اختلالاتی مانند فلج عصب سوم مغزی (عصب حرکتی چشمی)، که کنترل عضله لواتور را بر عهده دارد.
6. جراحی چشم: به دنبال برخی جراحی‌های چشم یا پلک، ممکن است به عضله لواتور آسیب وارد شود.
7. تومورها: وجود تومورهای داخل حدقه چشم یا در مغز می‌تواند باعث فشار روی عصب یا عضله پلک شود.
8. بیماری‌های سیستمیک: برخی از بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت می‌توانند به عصب‌های مرتبط با عملکرد پلک آسیب بزنند.
9. مصرف داروها: برخی داروها ممکن است باعث ضعف عضلات و افتادگی پلک شوند.
10. اختلالات ژنتیکی: برخی بیماری‌های ژنتیکی نادر می‌توانند موجب پتوز پلک شوند.

پتوز پلک چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص پتوز پلک با بررسی دقیق بالینی و ارزیابی تخصصی توسط پزشک انجام می‌شود. مراحل اصلی تشخیص عبارتند از:

1. معاینه فیزیکی:

پزشک ظاهر پلک‌ها، میزان افتادگی و تأثیر آن بر میدان دید بیمار را ارزیابی می‌کند. در این مرحله، فاصله پلک از مردمک و موقعیت هر دو پلک بررسی می‌شود.

2. بررسی سابقه پزشکی:

اطلاعات مربوط به زمان شروع پتوز، پیشرفت آن، سابقه خانوادگی و عوامل دیگر مانند ضربه، جراحی‌های قبلی یا بیماری‌های مرتبط مورد بررسی قرار می‌گیرد.

3. آزمون‌های عملکردی عضلات چشم:

پزشک عملکرد عضلات لواتور و دیگر عضلات مرتبط با حرکت پلک را ارزیابی می‌کند. به‌ طور خاص، عملکرد عصب سوم مغزی و اعصاب حرکتی چشمی بررسی می‌شود.

4. بررسی نورولوژیکی:

در صورتی که احتمال وجود بیماری‌های عصبی-عضلانی یا مشکلات عصبی وجود داشته باشد، پزشک بررسی‌های نورولوژیکی بیشتری انجام می‌دهد.

5. تست‌های تصویربرداری:

در مواردی که علت پتوز مشکوک به وجود تومور، آنوریسم یا مشکلات ساختاری در حدقه چشم باشد، تصویربرداری‌های مانند MRI یا CT اسکن برای بررسی ساختارهای داخلی چشم و اعصاب تجویز می‌شود.

6. تست‌های آزمایشگاهی:

در صورتی که علت پتوز مشکوک به بیماری‌های سیستمیک باشد، آزمایش خون مورد نظر نیز انجام می‌شود.

این مراحل کمک می‌کنند تا بهترین جراح پلک در تهران دلیل دقیق نوع پتوز پلک را مشخص کرده و برنامه درمانی مناسب را پیشنهاد دهد.

پتوز پلک چه تأثیری بر بینایی دارد؟

پتوز پلک می‌تواند تأثیرات مختلفی بر بینایی بگذارد که شدت آن بستگی به میزان افتادگی پلک دارد:

✔ کاهش میدان دید:

در مواردی که افتادگی پلک شدید است، پلک فوقانی ممکن است بخشی از مردمک چشم را بپوشاند، که این باعث کاهش میدان دید به‌ ویژه در بخش بالایی و مرکزی می‌شود. این وضعیت می‌تواند فرد را مجبور کند تا سر خود را به عقب ببرد یا از ابروها برای بالا نگه داشتن پلک استفاده کند.

✔ اختلال در بینایی دوچشمی:

در پتوزهای شدید، به‌ ویژه وقتی هر دو چشم تحت تأثیر قرار می‌گیرند، بینایی دوچشمی (هماهنگی بین دو چشم) ممکن است مختل شود. این اختلال می‌تواند باعث مشکلاتی در درک عمق و تداخل در فعالیت‌های روزمره مانند خواندن یا رانندگی شود.

✔ خستگی بینایی:

افتادگی پلک باعث می‌شود فرد تلاش بیشتری برای باز نگه داشتن چشم و دیدن محیط داشته باشد، که این مسئله می‌تواند منجر به خستگی بینایی، سردرد و فشار روی عضلات اطراف چشم شود.

✔ آمبلیوپی (تنبلی چشم):

در کودکان، پتوز شدید می‌تواند باعث جلوگیری از ورود نور به شبکیه و در نتیجه ایجاد آمبلیوپی یا تنبلی چشم شود. در این حالت، چشم آسیب‌ دیده به درستی رشد نمی‌کند و ممکن است به طور دائم دید خود را از دست بدهد.

✔ اختلال در تمرکز و دید نزدیک:

در برخی موارد، پتوز می‌تواند به‌طور غیرمستقیم بر توانایی تمرکز و دید نزدیک تأثیر بگذارد، به‌ویژه اگر فرد مجبور باشد مکرراً سر خود را به عقب ببرد یا پلک‌ها را بالا بکشد تا بتواند ببیند.

به‌ طور کلی، پتوز می‌تواند از مشکلات خفیف بینایی تا اختلالات شدید تر را در بر گیرد و در موارد حاد، درمان جراحی برای بازگرداندن عملکرد طبیعی بینایی ضروری است.

آیا پتوز پلک با افزایش سن ارتباط دارد؟

بله، پتوز پلک ارتباط مستقیمی با افزایش سن دارد و یکی از علل شایع آن پتوز اکتسابی ناشی از پیری است. با افزایش سن، بافت‌ها و عضلات اطراف چشم، به تدریج ضعیف یا افتاده می‌شوند. این فرایند طبیعی، که به عنوان پتوز اینولوشنال یا پتوز وابسته به سن شناخته می‌شود، باعث می‌شود پلک به‌ مرور زمان افتاده شود.

دلایل اصلی ارتباط پتوز پلک با افزایش سن عبارت‌اند از:

1. ضعف و کشیدگی عضله لواتور: با افزایش سن، عضله لواتور که پلک را بالا می‌برد، ضعیف یا کشیده می‌شود و توانایی خود را برای حفظ پلک در موقعیت طبیعی از دست می‌دهد.
2. افتادگی پوست و بافت‌های پلک: علاوه بر عضله، پوست و بافت‌های اطراف پلک نیز خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند، که این مسئله به افتادگی پلک و ایجاد چین‌های اضافی منجر می‌شود.
3. تأثیر جاذبه: اثر مداوم جاذبه بر پلک‌ها در طول زندگی نیز به افتادگی پلک‌ها با افزایش سن کمک می‌کند.
4. سابقه جراحی یا ضربه‌ های قبلی: افرادی که جراحی‌های چشمی مانند جراحی آب مروارید یا ضربات به چشم را تجربه کرده‌اند، ممکن است با افزایش سن بیشتر در معرض پتوز قرار گیرند.

پتوز مرتبط با افزایش سن معمولاً به‌صورت تدریجی رخ می‌دهد و می‌تواند تأثیرات مختلفی از جمله کاهش میدان دید و خستگی چشم ایجاد کند. در موارد شدید، درمان جراحی برای بازسازی و تقویت عضله لواتور ممکن است ضروری باشد.

نتیجه گیری

پتوز پلک یک اختلال شایع است که می‌تواند به دلایل مختلفی مانند پیری، عوامل مادرزادی، آسیب‌ دیدگی یا بیماری‌های عصبی-عضلانی رخ دهد. این وضعیت ممکن است از نظر ظاهری و عملکردی تأثیرات مهمی بر بینایی فرد داشته باشد، از جمله کاهش میدان دید، خستگی چشم و حتی تنبلی چشم در کودکان. تشخیص دقیق و به‌ موقع پتوز پلک اهمیت دارد، زیرا درمان مناسب، از جمله جراحی اصلاحی یا مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای، می‌تواند به بهبود عملکرد بینایی بیمار کمک کند.